دکتر عبدلی ؛ تالش شناس نیم قرن اخیر

 منوچهر سبحانی ماسوله

در غوغای عالم، از آغاز تا انجام، افرادی از جنس مردم، با اراده¬ای متفاوت وجود دارند که عطای نان را به لقایش می¬-بخشند و ندای نام را بر صدای انسانیت ترجیح می¬دهند، من را فدای ما می¬کنند و خویش را تقدیم هم¬کیش می¬نمایند تا صدای حق را برنای تاریخ جاری و ساری کنند. زلال، غیرت و عشق و عاطفه خود را به پای ایثار و صداقت می¬ریزند تا درخت حسن، قد بکشد و سایه¬سار را تصدق همراهی کند. با تراوش مکنونات قلم، مهر لیاقت و رذالت را بر پیشانی ابناء بشر می¬کوبند تا صف مردان و نامردان از هم تفکیک گردد. نور واقعیت را از نوک قلم به زوایای تاریک تاریخ متصاعد می¬سازند تا خفتگان غافل را از تزویرسازان تکریم¬طلب مطلع نمایند. این آشنایان غریب و دوربینان قریب، دهلیز ناامن زندگی را با پژواک قلم، وارسی کرده تا قافله آدمیت به سلامت از آن بگذرد. 

آری یکی از این آشنایان، دکتر علی عبدلی می¬باشد، که قلم پاکش از محفظه با فضیلت تاریخ تابناک عرصه عریض اطلاع¬رسانی هویدا و حیات¬آفرین است. بداهت و بشارت و بدایت کلام با کرامتش بر تارک تخت تاریخ، نور می¬افشاند. علی عبدلی از جمله تالش¬شناسان عصر حاضر بوده که خدمات ارزنده¬ای در زمینه¬های مختلف تالش¬پژوهی، همچون فرهنگ عمومی تالش، تاریخ، زبان، موسیقی، شعر و غیره داشته است. از آنجائیکه به جرأت می¬توان گفت که اگر کسی بخواهد در مورد قوم بزرگ تالش تحقیقی انجام دهد، بدون شک باید آثار تألیفی و ترجمه و مقالات دکتر عبدلی را مطالعه نماید. دکتر عبدلی بیش از چهار دهه است که درباره تالش می¬نویسد و پژوهش می¬کند. آغاز کارش به اوایل دهه پنجاه برمیگردد، که در آن زمان همکاری خودش را با مطبوعات شروع کرد و درهمان زمان در رادیو گیلان برنامه¬ای به نام «سیری در تالش» را که با همکاری بسیار پرتلاش علی عبدلی بوده، راه-اندازی شد، که نوشتن برنامه¬های تالش زبان از زحمات بی¬دریغ عبدلی بوده است. که باز در این مورد می¬توان به چاپ مقالات متعدد در مورد قوم تالشان در مطبوعات و اجرای پروژه¬های تحقیقی، سخنرانی¬های مختلف در همایش¬های ایران-شناسی و همکاری در ساخت فیلم¬های مستندی که مربوط به تالش بوده، دریغ نداشته و همچنین آثار تألیفی که بنده اطلاع داشته، چهارده عنوان کتاب که دوازده عنوان کتاب در مورد قوم بزرگ تالش و تات¬زبانان خلق کرده و دو مجموعه کتاب شعر دارد که در هر کدام شعرهای تالشی هم دارند. فعالیتهایی که این فرزند برومند تالش در طول دوران پژوهشی خود داشته او را به عنوان معروفترین و پرتلاش¬ترین فرد در عرصه تالش به جامعه فرهنگی به خصوص قوم بزرگ تالش معرفی می¬نماید. علی عبدلی در اواخر دهه هفتاد موفق به دریافت دکترای افتخاری از آکادمی جمهوری آذربایجان می¬شود و در ایران نیز چندین بار به عنوان محقق و پژوهشگر برجسته مورد تقدیر و تشکر قرار گرفته و جایزه ادبی دکتر محمد معین هم در سال ۱۳۸۳ نصیب این پژوهشگر موفق تالش¬¬زبان شد.
جالب است دانسته شود که در اکثر نوشته¬های دکتر عبدلی در تالش به دو عنوان مهم تأکید و اشارات زیادی داشته که شاه بیت همه آنها تاریخ و زبان تالش می¬باشد. چون اعتقادش بر این بوده که اگر قومی تاریخ و گذشته خود را نشناسد، به هیچ عنوان به هویت و ریشه¬های خود پی نخواهد برد، و بعد از آن هم زبان آن قوم می¬باشد